Bipolar bozukluğu olan hastaların özellikle bahar aylarında manik ya da depresif ataklar yaşayabileceğine dikkat çeken uzmanlar, tedavinin yarım bırakılmasının atakları körükleyebileceği uyarısında bulunuyor. Pandemi döneminde ortaya çıkan sosyal izolasyonun uyku-uyanıklık döngüsünü bozduğunu söyleyen uzmanlar, bu durumun hem depresyon hem mani ataklarını tetikleyebildiği uyarısında bulunuyor.
Refleks
Asya Bipolar Bozukluk Ağı (ANBD), Uluslararası Bipolar Vakfı (IBPF) ve Uluslararası Bipolar Bozukluklar Derneği’nin (ISBD) bir girişimi olan Dünya Bipolar Günü (WBD), her yıl 30 Mart’ta Hollandalı ressam Vincent van Gogh’un doğum gününde anılıyor. Kendisi de bipolar bozukluğa sahip olduğu bilinen ressamın doğum gününde hastalığa dikkat çekilmesi ve farkındalık oluşturulması hedefleniyor. Dünya Bipolar Günü’nün 2021 teması ise ‘Covid-19 ve izolasyon’ olarak belirlendi.
UYKUSUZ AMA BİR O KADAR DİNÇ VE ENERJİK
Bipolar bozukluğun iki uçlu duygudurum bozukluğu olduğunu belirten uzmanlar, “Hastalıkta duygudurumla ilgili iki ayrı uçtan bahsediyoruz. Biri depresif ataklar, yani depresyonla giden ataklar. Bir diğeri de mani dediğimiz coşkunluk, taşkınlıkla seyreden bir diğer evre. Bipolar bozukluk diyebilmek için kişinin hayatı boyunca geçirmiş olduğu tek bir manik atak, yani tek bir coşkunluk atağı tanı koymak için yeterlidir” diyor. Bipolar bozukluğun manik dönemine ilişkin bilgiler veren uzmanlar, şunları söylüyor: “Uyku bizim için çok önemli. Bipolar hastalarda manik dönemde uyku ihtiyacında azalma olur. Yani kişiler şöyle söyler: ‘Uyku ihtiyacı hissetmiyorum. Yatıyorum, kesinlikle uyuyamıyorum. Ama sabah kalktığımda kesinlikle çok enerjik oluyorum, yerimde duramıyorum. Günü idame ettirebiliyorum.’ Bu açıdan uykusuzluk maninin en önemli belirtilerinden bir tanesidir. Uykusuzluğun olması, hastalığın atağının gelmesiyle ilgili bize fikir veriyor. Bir diğeri, kendini normalden çok daha coşkulu, daha mutlu, çok daha enerjik hissetmesidir. Bu durumun en az bir hafta devam etmesi gerekir. Yani kişide bir hafta süren uykusuzluk olacak. Bu bir haftalık süre içinde kişi kendini oldukça enerjik hissedecek, yerinde duramayacak, hareketli olacak ve kendini olduğundan daha coşkulu ya da mutlu hissedecek.”
AŞIRI ÖFKE, AŞIRI KONUŞMA
Manik dönemde ortaya çıkan bir başka duygunun da öfkelenme nöbetleri olabileceğini kaydeden uzmanlar, “Normalden daha öfkeli, öfke patlamaları yaşayan hastalarımız da olabiliyor. Yine manide bizim görmeye alışık olduğumuz belirtilerden bir tanesi de hasta yakınlarının dile getirdiği, gözlemlediği konuşmayla alakalı belirti ve bulgulardır. Manideki bir hastanın konuşması nasıl olur? Oldukça basınçlı, oldukça fazla konuşur. Çok fazla basınçlı konuştuğu için hastanın sözünü kesmek, araya girmek, çok müdahale etmek çok mümkün olmaz. Hatta zaman zaman hastaların buna itirazları olur. Konuşmalarının bölünmesine çok tahammül edemezler” ifadelerini kullanıyor. Bipolar hastalığın mani dönemindeki bir diğer belirtinin fazla para harcama davranışı olduğunu dile getiren uzmanlar, “Bu kişilerde zaman zaman görmeye alışık olduğumuz belirti para harcamalarında ve alışverişte artıştır. Bu kişiler günlük hayat içerisinde fazla para harcadıkları için zaman zaman hiç ihtiyaçları olmayan şeyler alabilirler. Atak dönemlerinde fazla miktarda kredi çekmeleri ve yüklü miktarda borç sahibi olmaları söz konusudur” diyor.
DEPRESİF UÇTA HÜZÜN VE MUTSUZLUK
Bipolar hastalığın depresif uzuyla ilgili konuşan uzmanlar, “Depresif uç ise depresyon atağı ile gidebilir. Depresyon ucu da manideki coşkunluk evresi, enerjik evrenin tam tersi. Yani kişi yoğun olarak kendini mutsuz, hüzünlü hissetmektedir. Manideki uykusuzluğun tersine kişi uykuya yatmak ister, uyumak ister, yalnız uykuya dalamaz. Sık sık uyanmaları olur ya da planlandığından daha erken saatte uyanması olur” bilgisini veriyor. Bipolar bozukluğun erken yaşlarda ilk atakları görülen hastalıklardan biri olduğunu aktaran uzmanlar, “Genellikle sıklıkla görmeye alıştığımız tablo 20’li yaşlar, 20’li yaşların ortaları gibi dönemlerde bu rahatsızlık başlıyor. Çevresel zorlanmalar, bazen erkek hastalarda askerlik döneminde ilk atakların ortaya çıktığını görüyoruz; çünkü askerlik sürecinde zorlanma, aileden ayrılma, uyku düzeninin değişmesi ciddi bir stres kaynağı oluşturabiliyor” ifadelerini kullanıyor.
COVID-19 DEPRESYONU TETİKLEDİ
Uzmanlar, sözlerini şöyle tamamlıyor: “Covid-19 pandemisi sürecinde sosyal izolasyon, hastalarımızın ışık gibi biyolojik ritim düzenleyicisine daha az maruz kalmaları nedeniyle uyku uyanıklık döngüsünün bozmuş, hem depresyon hem mani ataklarını tetikleyebilmiştir. Ayrıca sosyal aktivitelerden uzak kalmak içe kapanıklığı, yalnızlaşmayı, gerekli sosyal desteği alamamalarını sağlamış bu da bipolar hastalarımızın depresyon atağını tetiklemiştir. Görünen o ki pandemi hem bedensel hem zihinsel sağlığımızı olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Bipolar hastalarımız ise bu süreçten ciddi anlamda etkilenmişlerdir.”
YORUMLAR